Dertig doden, elke week weer

‘Begrijp me goed’, zei hij, ‘dat is natuurlijk heel erg, die brand in Volendam of de vuurwerkramp in Enschede’. Aan het woord is Age Niels Holstein. Hij is secretaris van de Ivonne van de Venstichting. Deze stichting, die jaren geleden werd opgericht na de suïcide van Ivonne van de Ven, stelt zich ten doel om suïcide als urgent maatschappelijk probleem aan de orde stellen.

Ook wil de stichting onderzoek bevorderen naar suïcide en preventie stimuleren. Een ander doel is het verhogen van de kwaliteit van hulpverlening aan nabestaanden. Het is precies vanwege deze doelen dat ik hem tref in de Puddingfabriek in Groningen. Hij is namelijk, net als ik, aanwezig geweest bij de promotie van Marieke de Groot. Op gedegen en betrokken wijze heeft zij haar onderzoek verdedigd en het is nu tijd voor receptie en feest. In de Puddingfabriek.

We waren samen in gesprek over de aandacht die er is in Nederland voor suïcide. ‘Die rampen in Volendam en Enschede zijn vreselijk. Terecht dat daar veel aandacht voor is. Maar wat maakt dat we met zijn allen ogenschijnlijk ons zo weinig druk maken om suïcide? De omvang van het probleem is gigantisch, ruim vijftienhonderd suïcides per jaar. Dat zijn dertig doden, elke week weer. Elke week dertig mensen die een einde aan hun leven maken.’

Precies een week geleden was koningin Beatrix in Enschede en heeft daar de vernieuwde wijk Roombeek bezocht. Bijna acht jaar geleden vond daar die verschrikkelijke vuurwerkramp plaats, waarbij drieëntwintig mensen de dood vonden en een wijk volledig werd verwoest. Een gebeurtenis die insloeg als een bom en die velen zich zullen herinneren. Net als die brand in café Het Hemeltje in Volendam, waarbij veertien mensen omkwamen.

Afgelopen week was ook in het nieuws dat het aantal verkeersslachtoffers voor het eerst onder de achthonderd is gedaald. Goed nieuws. Maar Hans van Maanen, bestuurslid van de Vereniging Verkeersslachtoffers, was daar niet van onder de indruk, zo stond in het AD. ‘Jaarlijks voltrekt zich op de weg nog altijd een slachting, een ramp, waar honderden doden en 20.000 gewonden bij vallen. Onnodig.’

Een ramp, al die verkeersslachtoffers. Net als al die suïcides, elke week opnieuw dertig mensen. Maar kun je dat wel met elkaar vergelijken? ‘Iemand die zelf een eind aan zijn of haar leven maakt, kiest daar toch voor? Dat is toch anders dan iemand die omkomt in het verkeer of bij een brand of explosie.’ Dat wordt vaak gezegd.

Maar mensen die zich suïcideren, handelen vaak vanuit een impuls of vanuit tijdelijk aanwezige extreme gevoelens van eenzaamheid, somberheid, wanhoop of woede. Of de suïcide is het gevolg van een psychiatrische ziekte, zoals depressie, schizofrenie of een persoonlijkheidsstoornis. De wens om dood te gaan is vaak zeer ambivalent. Mensen kiezen niet voor de dood, willen wel dat hun wanhoop stopt. Dat is wat anders.

Mensen die zich suïcideren laten een partner, familieleden of andere betrokkenen achter. Meer dan tienduizend mensen worden zo jaarlijks geconfronteerd met iemand in hun omgeving die zich gesuïcideerd heeft. Door ophanging, door voor de trein te springen of van een flat. Dat raakt de nabestaanden diep, een deel van hen loopt vast in hun rouw. Ze krijgen forse schuldgevoelens, depressieve stemmingen en suïcidegedachten.

Het onderzoek waar Marieke de Groot die middag op gepromoveerd was, richtte zich op de begeleiding van nabestaanden. Om te voorkomen dat zij vanuit hun suïcidale gevoelens ook een einde aan hun leven maken. Maar in de eerste plaats om ondersteuning en zorg te bieden. Een prachtig project wat zeker een vervolg zal krijgen.

Het aantal verkeersslachtoffers is al jarenlang dalende, van meer dan drieduizend naar nu minder dan achthonderd per jaar. En nog verzinnen we nieuwe maatregelen om het aantal verkeersdoden en gewonden te beperken. Dat is goed. Dat zou ik ook graag willen voor suïcide: maatregelen om het aantal suïcideslachtoffers en nabestaanden te beperken. ‘Dat zou mooi zijn’, zei Age Niels daar in die Puddingfabriek.

Morgen is de koningin in Friesland, vorige week was ze in Enschede. De koningin komt niet overal. Wel in Enschede, niet op al die andere plaatsen waar mensen verbijsterd geconfronteerd werden met de suïcide van een partner of familielid. Maar de ramp is er niet minder om. Elke dag zijn er mensen die zich suïcideren, worden mensen ongewild nabestaande. Suïcide is een urgent maatschappelijk probleem. Terecht dat de Ivonne van de Venstichting daar aandacht voor vraagt.