Verspreking
De freudiaanse verspreking. Daarover nu nog wat meer. In het winterseizoen van 1915/16 geeft Freud op de zaterdagen colleges als inleiding in de psychoanalyse. De colleges duren bijna twee uur, de toehoorders zijn artsen en leken. Freud begint met te spreken over iets schijnbaar onbenulligs als versprekingen. Maar, zo betoogt hij, ook een rechercheur kan juist uit kleine dingen veel afleiden.
Die kleine dingen zijn de versprekingen. Of een verschrijving, verlezing of het verkeerd horen. Maar ook vergeten mensen regelmatig waar ze iets neergelegd hebben of wat ze afgesproken hebben. Het gaat dan over verleggen, vergissen of het vergeten van een voornemen. Al deze begrippen, zo zegt Freud, beginnen met ‘ver’ en worden gezien als onbelangrijk en zonder betekenis. Maar de zoon van de wolhandelaar spint verder aan zijn betoog en laat zien dat versprekingen zin hebben.
Want toevallig zijn ze niet, aldus Freud. Vermoeidheid, opwinding of afgeleid zijn kunnen niet alles verklaren, omdat ze geen antwoord geven op de vraag waarom juist deze verspreking tot stand kwam. Versprekingen zijn niet slechts foutjes die hersteld kunnen of moeten worden, ze hebben een betekenis die vaak moeiteloos kan worden begrepen. De professor die aan het slot van zijn pittige college zegt dat zij die het echt hebben begrepen op één vinger … pardon, op de vingers van één hand te tellen zijn, verraadt dat hij eigenlijk van mening is dat er maar één is die er echt verstand van heeft, en dat is hijzelf.
Wat gebeurt bij een verspreking? Iemand merkt een bepaalde gedacht bij zich op, wil deze niet zeggen en onderdrukt dan de gedachte. De verdringing lukt maar half en het gevolg is een verspreking. Je kan dit niet omdraaien. Niet elke verspreking heeft zin, aldus Freud. Sommige navolgers van Freud zagen het vergeten van een paraplu, zakdoek of portemonnee na een bezoek aan de therapeut of een ander als een aanwijzing dat er behoefte was om terug te komen. Sloddervossen zijn gewaarschuwd!
Voor Freud waren de versprekingen een mooie opstap om iets te laten zien van het functioneren van mensen, en welke innerlijke conflicten er in mensen verborgen zijn.
De zoon van een joodse handelaar in wol