Gedragstherapie

De cavia heeft geleerd dat er appel komt als de kelderdeur open gaat. Dat is een voorbeeld van wat heet ‘klassieke conditionering’. Net zoals de hond van Pavlov begon te kwijlen als hij een belletje hoorde. Omdat hij ‘wist’ dat er dan vlees kwam. Na de hond van Pavlov kwamen de ratten en duiven van Skinner. Skinner bouwde een kleine kooi, met daarin een hendeltje. Wanneer een rat of duif toevallig op het hendeltje drukte, viel er wat eten in het bakje. Al snel leerden de dieren om steeds opnieuw het hendeltje in te drukken. Dit wordt ‘operante conditionering’ genoemd. Ze hadden nieuw gedrag geleerd. Klassiekers, gokken en zeuren

Gedragstherapeuten willen gedrag zorgvuldig in kaart brengen. Meten is weten, zo zong een collega me recent nog toe. Nou, de Sint registreert uitvoerig het gedrag van alle mensen, zij het met een wat gedateerde techniek, namelijk in een groot rood boek. De autonomiegolf die over Nederland is gespoeld is hem echter ontgaan. Waar de huidige gedragstherapeut vooral de patiënt zijn eigen gedrag laat vastleggen, is de oude Nicolaas nog genegen dit voor anderen te doen, en dat met een betrouwbaarheidsgraad die ongekend is. Hij weet precies wat u en ik doen, en legt het nauwgezet vast. Is de Sint een gedragstherapeut?

De behandeling van angststoornissen berust op veelal steeds hetzelfde onderliggende principe: blootstelling aan de angstoproepende situatie en voorkomen dat mensen snel weer uit de situatie gaan. De gedachte is dat mensen zo geleidelijk weer kunnen wennen aan de situatie die angst oproept, waardoor uiteindelijk de angst zal afnemen. Het oefenen kan het beste plaatsvinden op de daadwerkelijk angst oproepende plaatsen. Deze therapie heet exposure in vivo, wat zoveel wil zeggen als blootstelling in de echte situatie. Voor agorafobische klachten betekent dit dat mensen dus het beste naar het Zaailand, een warenhuis, of in de bus kunnen gaan oefenen. Agorafobie en het zaailand

Behandelingen tot nu toe bestonden uit ontspanningsoefeningen, exposure of het herschrijven van de nachtmerrie. De ontspanningsoefeningen verminderen stress, en verkleinen daarmee de kans dat een nachtmerrie start. Exposure wil zeggen dat iemand zich ook overdag de enge nachtelijke beelden voor ogen haalt, waarbij de hiermee gepaard gaande angst geleidelijk minder moet worden. En bij het herschrijven oefent iemand overdag met een andere afloop van de angstdroom, om dit vervolgens ’s nachts te kunnen toepassen. Over dromen, het nachtheksje en pantoffels

Bij de opdracht hoorde dat ze op vaste tijdstippen in de week aan haar brief moest werken, net zolang totdat ze klaar was. Nadat ze begonnen was merkte de vrouw al na enkele weken dat haar gedachten haar op dit punt minder in beslag namen. Alsof ze meer lucht kreeg. Ze had gehuild, was gespannen en boos geweest. Maar nu was het eruit. Na verloop van tijd kon ze schrijven dat ze verder wilde met haar leven. Ze had de opdracht afgerond en was in staat haar leven op te pakken. De rituele schrijfopdracht had haar geholpen om de vermijding met de pijn op te geven, onder ogen te zien en te verwoorden wat de gebeurtenissen met haar hadden gedaan. Ze had – letterlijk – haar gevoelens van zich afgeschreven. Ze toetst zijn nummer in

In een recente publicatie tonen Engelse onderzoekers aan dat het schrijven van gedichten de lichamelijke gezondheid versterkt. In hun onderzoek stelden ze twee groepen samen. De ene groep werd gevraagd om drie gedichten te schrijven, een over hun fijnste herinnering, een over de naarste ervaring en een gedicht waarin ze de kamer beschreven waar ze op dat moment zaten. De andere groep kreeg de opdracht om een tijdschrift te lezen. Vooraf, na elk gedicht en na het lezen van het tijdschrift, werd het immunoglobuline-A gehalte in het speeksel bepaald. Immunoglobulinen maken deel uit van het immuunsysteem, wat bescherming biedt tegen bacteriën en virussen. Wat bleek nu? Na het schrijven van een gedicht over een emotionele ervaring, positief of negatief, was dit immunoglobuline verhoogd, bij het neutrale gedicht en het lezen van een tijdschrift werd dit effect niet gemeten. Geconcludeerd werd dat het schrijven over emoties het afweersysteem versterkt en zo een betere bescherming biedt tegen stress. Schrijven en dichten maakt gezond