8 november 2009

Fama vertelt waarheid en leugen

Naam en faam horen bij elkaar. Enkele jaren geleden verscheen een boekje van Hans Hoekstra met de titel ‘Naam en faam‘.In het boek zijn namen verzameld die op heel bijzondere wijze verbonden zijn met het beroep van die persoon. Zoals tandartsen met de naam Beck, De Boorder, of Vullinghs. A.K.W. Damme, die driemaal Nederlands kampioen dammen werd. Of zoals mijn collega Kerkhof, deskundige op het gebied van suïcidepreventie.

Het woord faam is verbonden met Fama, de godin van het gerucht. Vergilius zegt over haar dat zij snel is. Het gerucht begint vaak klein, maar wordt snel groter, en past zich gemakkelijk aan. Fama zou zowel leugens als waarheden verspreiden. Grappig zijn de associaties die sommige namen oproepen aan het beroep wat zij hebben. Naam en faam horen ook bij elkaar waar het gaat om de namen van ziektes of stoornissen. Ook deze namen voorziet de godin van een verhaal. En dat is niet altijd grappig.

Schizofrenie is de naam van een psychiatrische ziekte of stoornis. Wat vertelt Fama ons over schizofrenie? Zijn het waarheden of leugens die Fama ons influistert? Een schizofreen is krankzinnig, raar, gespleten, heeft een dubbele persoonlijkheid. Dat is wat Fama velen doet geloven, maar het zijn leugens. Zoals Anoiksis, de patiëntenvereniging zegt: schizofrenie is een doemdiagnose. Bovendien wordt het woord in het dagelijks taalgebruik vaak verkeerd gebruikt: patiënten moeten steeds uitleggen dat ze geen gespleten geest of dubbele persoonlijkheid hebben.

Blijkbaar was het geen optie om van deze door Fama negatief beladen naam een geuzennaam te maken. Waarbij men trots zou zeggen dat men schizofreen was. En dus werd het hoog tijd voor wat nieuws: een nieuwe naam, met een nieuwe faam. Een prijsvraag werd uitgeschreven, en uit de honderden inzendingen werd door de jury een winnaar gekozen. De nieuwe naam werd: disfunctionele perceptie syndroom.

Volgens de jury zou deze naam goed weergeven dat het gaat om een verstoring in het denken en/of de waarneming. Met als gevolg dat denken en waarnemen niet meer functioneel zijn in het dagelijks leven. Stoornissen in het denken worden wel wanen genoemd, stoornissen in de waarneming hallucinaties. Dus je kunt denken dat er een complot tegen je wordt gesmeed (waan) en via stemmen hierover wat ingefluisterd krijgen (hallucinatie). Een syndroom is de term voor een aantal vaak samen voorkomende symptomen, die gezamenlijk het ziektebeeld vormen.

Er zijn wel vaker naamswijzigingen voorgesteld, en soms ook doorgevoerd. Ook over borderline maakt Fama bij velen negatieve gedachten in het hoofd en negatieve gevoelens in het hart. Een alternatieve naam die wel wordt gebruikt is emotie regulatie stoornis. Die nieuwe naam verwijst naar een centraal kenmerk van de stoornis. Soms werd een naam ook officieel aangepast. Zo bestaat de meervoudige persoonlijkheidsstoornis niet meer. De formeel nieuwe naam is nu dissociatieve identiteitsstoornis.

‘Maar helpt al dat veranderen van namen wel’, zo lispelt de sluwe Fama. ‘Gestoord is toch gestoord. En straks verzint iedereen een naam.’ Dat laatste ziet Maarten Muis, woordvoerder van Anoiksis, overigens niet als een probleem. ‘Wij vinden het vooral belangrijk dat er door patiënten en hulpverleners gediscussieerd wordt over de kenmerken van schizofrenie’, zegt hij. ‘Deze wedstrijd is een eerste aanzet tot een debat over de grote diversiteit van de ziekte.’

Namen staan vaak aan het begin van iets nieuws. Dan moet ‘iets’ een naam krijgen. Net zoals mensen bij de geboorte een naam krijgen. Maar soms voldoet een naam niet goed meer en willen we een andere naam. En dan kan het omgekeerde ook gebeuren. Dat een andere naam maakt dat er een andere ontwikkeling op gang komt, iets nieuws. Want namen en waar ze naar verwijzen horen bij elkaar. En bij een andere naam zal Fama ons een ander verhaal vertellen.

Namen staan dus altijd aan het begin van iets nieuws. Het geven van een naam is geen bijzaak, maar verandert het verhaal en daarmee de werkelijkheid. De goede kant op of juist niet. Want het blijft van belang om bij namen te onderscheiden of Fama ons leugens of waarheid vertelt.