De smaak van een rozijn

Mag ik dan nu doorslikken? Ja, je mag de rozijn nu wel doorslikken. Het leverde wat gelach op in de groep supervisanten en supervisoren die samen bij elkaar waren. We zaten midden in een aandachts-oefening die ik bij deze groep had geïntroduceerd en die we nu samen uitvoerden. Het was een maandag rond lunchtijd en zojuist had René wat krenten uit een overgebleven krentenbol gepeuterd en die rondgedeeld. De lunch zelf was overigens niet krenterig, daar was niks mis mee.

Er zijn veel dingen in het leven die mensen gedachteloos doen. Dat wil zeggen, zonder dat ze hun aandacht hebben bij wat ze doen. Hun aandacht is dan ergens anders, bij wat er die dag allemaal gebeurd is, of wat er vanavond nog moet gebeuren. Er is ook zoveel wat onze aandacht vraagt, en voordat we het weten is de maaltijd op en hebben we gedachteloos de hutspot of yoghurt naar binnen gewerkt.

Het omgekeerde kan ook. Eens bezocht iemand in Japan met een gezelschap een beroemd restaurant, waarbij hij als bijzondere eregast kogelvis zou krijgen, een zeer speciaal en duur gerecht. De man die een echte liefhebber van vis was, genoot intens van de geur en van elk hapje dat hij van dit exquise gerecht nam. De smaak was meer dan voortreffelijk. Na afloop van het diner kwam hij erachter dat per abuis de speciale kogelvis aan een andere gast gegeven was, die deze gedachteloos had opgegeten. Zelf had hij ervaren hoe bijzonder een gewone vis kan smaken wanneer je deze met volle aandacht eet.

Het laatste verhaal komt uit een boek over ‘mindfulness’. En dat was ook het thema voor de boven beschreven lunchbijeenkomst met psychologen. De term mindfulness wordt vaak onvertaald gelaten. Het betekent zoiets als ‘vol aandacht zijn’, als tegenhanger wordt soms ‘gedachteloos doen’ genoemd. Het bijzondere is dat mindfulness ook gebruikt wordt bij mensen met depressieve gevoelens, of bij chronisch ongelukkig zijn. Dat is bijzonder, omdat mensen met klachten van somberheid juist zoveel denken en piekeren. Stopten die gedachten maar eens.

Mindfulness wordt dan ook geen recht gedaan met het te omschrijven als ‘vol aandacht’. Dat kan klinken als meer aandacht, nog meer denken. Het gaat om een andere vorm van aandacht, open, niet oordelend, met al je zintuigen. Mindfulness is op een nieuwsgierige en accepterende wijze aandacht hebben voor wat je ervaart en denkt op dit moment. De oefening met de rozijn kan een voorproefje geven wat er dan gebeurt. De oefening – hier verkort weergegeven - vraagt een paar minuten, waarbij je volle aandacht geeft aan het eten van een rozijn.

Je pakt een rozijn voorzichtig vast, bekijkt hem van alle kanten met de nieuwsgierigheid van iemand die net van Mars komt. Je verkent elke holte en bolling van de rozijn, de doffe en glanzende plekken, de stevigheid en tegelijk de zachte plekjes. Je ruikt voorzichtig de geur, en ervaart wat er ondertussen in je mond of maag gebeurt. Voorzichtig stop je de rozijn in je mond, en laat hem daar even liggen, of verplaatst hem even met je tong. Voorzichtig bijt je erin en ervaart de smaak die nu langzaam vrij komt. En als je er aan toe bent, ja, dan mag je hem nu doorslikken.

Deze bekende oefening staat ook in het eerder genoemde boek over mindfulness. Je hoeft geen rozijnen in huis te hebben of een krentenbol uit elkaar te peuteren voor deze oefening, omdat je ook met een appel of een stukje chocola de oefening kan doen. De oefening is een voorproefje van wat aandacht doet. Mindfulness zelf houdt meer in.

Mindfulness wordt gebruikt bij depressieve klachten, angstklachten, chronisch ongelukkig voelen. Het kan mensen uit hun eindeloze piekeren en rumineren halen waarin het hier en nu aan hen voorbij gaat en ze niet meer open ervaren wat zich aan hen voordoet. Toekomstig onderzoek zal verder moeten uitwijzen of en op welke wijze deze therapievorm een aanvulling kan zijn op andere vormen van behandeling.

Soms kunnen mensen ergens helemaal in opgaan. Bijvoorbeeld in het lezen van een mooi boek, of het kijken naar een film. Vaak ook zijn mensen er niet helemaal bij, bij wat ze doen, maar zijn ze elders, in hun denken. Dan wordt het leven een pap of brij waarin alles door elkaar loopt. Mindfulness kan je aandacht weer richten op het leven in het hier en nu, en dat intenser maken. Of je nu werkt, auto rijdt, eet of hard loopt, je kunt het mindful doen. Zo haal je de krenten uit de pap.