Smakelijk eten

Kali orexi. Wie in Griekenland op vakantie is geweest en het leuk vindt om wat Grieks te spreken, weet wat dit betekent: eet smakelijk. Of het nu wel of niet volgens de etiquette mag, veel mensen wensen elkaar smakelijk eten bij het begin van een maaltijd. Het wordt dagelijks gezegd, er wordt gegeten, en het lijkt heel gewoon. En dat is het ook, want eten is nodig om te leven en te functioneren, heel gewoon. Maar deze vanzelfsprekend is soms ver weg. Dan wordt er niet meer smakelijk gegeten.

Dat is wel heel duidelijk bij mensen met anorexia nervosa. Het is een griekse term, net als kali orexi, en het betekent: géén eetlust (an orexi). Mensen met anorexia hebben een intense angst dik te worden, hoewel er sprake is van fors ondergewicht. Ook hebben ze vaak een vertekend lichaamsbeeld, ze zien zichzelf als dik terwijl ze feitelijk mager tot op het bot zijn.

Iets minder bekend is mogelijk boulimia nervosa. Kenmerkend is hier niet het gewichtsverlies, ook niet een gewichtstoename, maar vreetbuien, vaak gevolgd door zelfopgewekt braken of andere manieren om te voorkomen dat er een te grote gewichtstoename ontstaat. Boulimia betekent ‘honger als een os’. Vreetbuien kunnen overigens ook voorkomen bij anorexia.

Smakelijk eten is er dus vaak niet bij voor iemand met boulimia of anorexia. Maar in de psychiatrie komen klachten samenhangend met het eten ook voor bij andere diagnoses. Zo kunnen afname van zin in eten en gewichtsverlies wijzen op een depressieve stemming. Overigens kan ook het omgekeerde, namelijk dat een snelle gewichtstoename of sterk toegenomen eetlust een aanwijzing zijn voor een onderliggende depressieve stemming.

Wanneer niet de depressie, maar de angst meer op de voorgrond staat, kan smakelijk eten ook een probleem zijn. Dat geldt bijvoorbeeld voor mensen met een sociale fobie, die zich gemakkelijk verslikken als ze samen met anderen moeten eten of zelfs geen hap meer door hun keel kunnen krijgen. En ook mensen met paniekklachten kunnen zich misselijk voelen en buikklachten hebben, als gevolg van intense angst of onbehagen.

Tenslotte kunnen de al eerder genoemde vreetbuien ook voorkomen bij mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis. Eén van de symptomen van deze stoornis zijn impulsieve gedragingen. Iemand kan impulsief verkwistend geld uitgeven, roekeloos autorijden of impulsief met eten omgaan en dus vreetbuien hebben.

Binnen de psychiatrie is smakelijk eten dus niet vanzelfsprekend. En buiten de psychiatrie, eet iedereen daar smakelijk? In mindere mate zijn veel van de bovengenoemde problemen ook goed herkenbaar voor wie niet in behandeling is bij de GGZ. Zo hebben veel mensen voor een sollicatiegesprek of een eerste schooldag moeite om wat te eten, ze krijgen soms zelfs geen hap door hun keel. Vanwege de spanning, wat feitelijk een lichte vorm van angst is. Je weet niet goed wat er gaat gebeuren.

Mensen die verdrietig zijn hebben vaak minder zin in eten. Ze zijn niet angstig, de spanning klopt hen niet in de keel, maar het eten smaakt helemaal niet. Ze eten tijdelijk weinig tot niets, hooguit het hoogst noodzakelijke, en proeven de smaak niet meer goed.

En wanneer mensen zich volproppen, met een zak chips of dropjes, is dat vaak vanuit puur ongenoegen. Ze eten, maar zonder dat het nog echt smakelijk is.

Kali orexi, smakelijk eten. Angst, een sombere stemming, onvrede of conflicten kunnen gemakkelijk maken dat de lust tot eten sterk afneemt, er weinig tot niets meer gegeten wordt. Of er wordt juist veel te veel gegeten, er volgt een vreetbui. In het eten, vreten of juist niet meer eten van mensen wordt vaak iets zichtbaar van angstige of sombere stemmingen, van ontregelde gevoelens of conflicten.

In het restaurant van de GGZ in Heerenveen kun je prima eten. Aan tafel wenst men elkaar smakelijk eten, en wanneer de maaltijd is afgelopen, zeggen mensen soms ‘goede bekomst’ tegen elkaar, of het nu volgens de etiquette mag of niet. Dan staat iedereen aan zo’n tafeltje op en gaat weer aan het werk. Misschien is dat ook wel een belangrijk kenmerk van smakelijk eten: dat er een goede bekomst op kan volgen en dat de aandacht weer naar andere zaken kan gaan. Alles op zijn tijd. Dat is pas smakelijk eten.