De verdraagzaamheid van een container

Het was misgegaan, bij het wakker worden was haar stemming al beroerd. En toen die botsing met Dirk, haar man, ze kon hem wel wat aandoen. Ina was boos. Hoe kon hij nou zo ongevoelig reageren, het kon hem allemaal ook niets schelen, zo leek het. Eigenlijk stelde haar relatie niet veel voor, dat bleek nou wel. Ze kon net zo goed overal de brui aan geven, het werd toch allemaal niks, zij kon er niet mee om gaan.

Ina zat nukkig bij mij. Het zat haar dwars dat ze zich ’s ochtends zo boos gevoeld had, dat ze niet beter met de situatie om had kunnen gaan, het leek wel of ze niks leerde van de therapie, en met haar relatie was het al niet veel beter. Ze wilde anders, ze kon zichzelf zo niet accepteren. Het moest anders, maar ze wist niet hoe en was bang dat het haar toch niet zou lukken. Misschien kon ze net zo goed stoppen met de therapie.

Bovenstaande situatie is vast goed herkenbaar. Er zijn meerdere manieren om naar zo’n gebeurtenis te kijken, vandaag wil ik dat doen met het beeld van een container, waar alles in kan. Wat was er aan de hand? Ina was ontregeld, direct al na het opstaan. Misschien had ze slecht geslapen, en ze had een aanvaring met Dirk. Dat zou je de primaire problematiek kunnen noemen, waar het allemaal mee begint.

Maar Ina is ook boos op zichzelf, op de situatie, op haar gevoelens. Ze heeft voor haar gevoel geen grip op wat er gebeurt, en dat is voor haar onverdraaglijk. Dat zou je de secundaire problematiek kunnen noemen, omdat deze gevolg is van de andere problematiek en er als het ware boven overheen ligt. Vaak heeft secundaire problematiek te maken met het niet kunnen accepteren van de primaire situatie en de consequenties daarvan.

Gewoonlijk richt een behandelaar zich op de primaire problematiek, en dat is zo gek nog niet. Wat bepaalt de stemming van Ina ’s ochtends, waar ging de aanvaring met haar man Dirk over? Heeft ze een ochtendhumeur of een depressieve stoornis, zijn er relatieproblemen? De therapeut probeert het oorspronkelijke probleem te benoemen, en er een oplossing voor te vinden. Met de begrijpelijke verwachting dat eventuele secundaire problematiek vanzelf oplost of achterwege blijft na behandeling van de primaire problemen.

Maar soms verhindert de secundaire problematiek om te werken aan de primaire problematiek. Zo ook bij Ina. De woede en teleurstelling over het feit dat ze met een beroerde stemming was opgestaan, haar botsing met Dirk, het was absoluut onverdraaglijk voor haar. Dat was zo sterk, dat ze niet in staat was om met mij naar haar eigen gevoelens te kijken of om deze te benoemen. Ook dat was onverdraaglijk.

Een belangrijk aspect voor de therapeut is het bevatten en verdragen van de emotie van de ander, er betekenis aan geven en er gedachten over ontwikkelen. Wilfred Bion gebruikte hier het beeld van een container voor. Dat verdragen is een belangrijke vaardigheid voor therapeuten, overigens ook voor ouders. Met als uiteindelijke doel dat een patiënt zelf zijn gevoelens leert verdragen, en ermee om leert gaan.

Een container kan veel bevatten, en een container heeft geen oordeel over wat er in zit. Er kan van alles in, en wat er eenmaal in zit, raakt niet zomaar kwijt. Soms verteert het vanzelf, soms moet een container geleegd, en soms dient een container om spullen op te slaan. Maar hoe dan ook, een container is verdraagzaam, accepteert en bewaart alles wat er in zit of wat er bij komt. En daarmee geeft een container structuur en rust.

In het gesprek met Ina verdroeg ik haar emotionele uitbarsting bij mij. Aanvullend vertelde ik haar wat over de verdraagzaamheid van een container. Iets van het vermogen tot verdragen had Ina al laten zien, zo ontdekten we samen. Want na haar beroerde ochtend was ze wel naar haar werk gegaan bij de bakkerij, en had de klanten geholpen. Ze had daarmee haar emoties verdragen en haar dagstructuur vast gehouden. Ze had niet impulsief alles gestopt, zoals ze eerder in haar leven wel had gedaan, maar had nu verdragen dat het even niet anders was.

En dat gaf haar veel ruimte, was haar ervaring. Want ze kon nu weer kiezen. Bijvoorbeeld om er ’s avonds nog met haar man over te praten en op welke manier. Maar ze kon het ook eerst laten liggen. Er ontstond ruimte om met mij na te denken over haar gevoelens in de relatie en daar woorden bij te zoeken. Ja, ze vond nu dat ze wat kortaf tegen haar man Dirk was geweest. Enzovoort. Kortom, door als een container de emoties te verdragen kon ze ordenen, kon ze accepteren. En in die acceptatie voelde Ina de verandering. Zo was het goed, ze kon er verder mee.