Geen lijstje is gelijk

Mensen zijn gek op lijstjes, in allerlei vormen. Mijn schoonouders waren verguld met het fotootje van hun achterkleindochter en hadden het daarom voorzien van een fijn zilveren lijstje. Maar ook met alledaags materiaal valt een lijstje te maken. Als je op een snipper papier opschrijft wat je voor de kerst wilt kopen heb je een boodschappenlijstje. Wat belangrijk is komt in of op een lijstje, om niet te vergeten.

Bij het gewone briefje voor de supermarkt staan de artikelen er kriskras op of in de volgorde van de schapopstelling in de winkel. Soms staat bovenaan het belangrijkste, zoals bij allerlei verkiezingslijstjes. Dergelijke lijstjes floreren aan het einde van het jaar, de balans wordt opgemaakt. Wat is het mooiste klassieke muzieknummer, wie de beste voetballer, slechtste politicus of grootste Wageninger aller tijden.

Leontien is sportvrouw van het jaar, Pim werd de grootste Nederlander en Vivaldi´s vier jaargetijden staat op de eerste plaats in de top honderd aller tijden. Net als vorig jaar en het jaar daarvoor. Niet altijd zijn lijstjes zo stabiel. Van Aartsen was beste politicus van het jaar 2003. De fractieleider wist het lijstaanvoerderschap te continueren in 2004, maar nu van het lijstje slechtste politicus van het jaar.

Soms heeft dat te maken met iemands gedrag. Bernhard heeft voor velen met zijn ontboezemingen zich tenslotte nog letterlijk in zijn hemd gezet, met als gevolg dat hij van veel lijstjes zal zijn verdwenen. Vanwege dezelfde onthullingen is hij potentieel bij anderen weer gestegen. Zilveren lijstjes of lijstjes van oranje weerspiegelen ook iets van wat wij van waarde achten of wat we niet gauw vergeten.

Is er een gemeenschappelijke lijst te maken van wat mensen belangrijk vinden? Holmes en Rahe stelden in1967 een lijst op met meest stressvolle gebeurtenissen. De lijst wordt geopend met gebeurtenissen als dood van een partner of scheiding. Je zou uit deze lijst omgekeerd kunnen vaststellen wat voor mensen bovenaan staat als waardevol in het leven. Wat het meeste telt is het leven van de ander en de onderlinge verbondenheid.

De ramp in Azië maakt dat ook pijnlijk duidelijk: wat telt zijn in de eerste plaats de mensen en daarom worden ze gezocht en worden dodenlijsten opgesteld. In het verdriet en de ontreddering na de dood wordt duidelijk hoe belangrijk het leven van mensen voor elkaar is.

Ook tijdens hun leven zijn mensen belangrijk voor elkaar. Mensen zouden om zo te zeggen ook een levenden-lijst kunnen opstellen, waarop zij een plekje krijgen die we niet willen vergeten. Wie op zo´n lijstje staan? Soms zijn het heel éénvoudige lijstjes, waarop slechts één naam prijkt. Iemand is verliefd en kent maar één ander die er werkelijk toe doet. Om een heel andere reden had ook Gerard lange tijd slechts de naam van Eva op zijn lijstje. Ze was, zeven maanden oud, plotseling overleden. Voor hem deed niemand er meer toe, en naar de ingelijste foto van zijn meissie kon hij urenlang kijken.

Soms hebben mensen vele anderen op hun levenden-lijst staan. Maar kan dat wel, een lijst van levenden? Is dat dan een willekeurige opsomming van de mensen die we kennen? Een lijst suggereert rangorde, en dus staat iemand op één en een ander op de tweede plaats. Dat kunnen spannende dagen worden voor oud en nieuw, waarbij genomineerde familieleden of vrienden om de eerste plaats gaan strijden rond de inmiddels uitvallende kerstboom.

Stel dat iemand wint, op welke lijst wordt dat dan: wie het liefste is? Wie het meeste vertrouwd? En voor de verliezers, op welke lijst zijn ze naar beneden getuimeld? Met wie we het beste kunnen lachten? Of wie de beste schouder heeft om tegen uit te huilen?

Elk schilderstuk krijgt een eigen lijst, die als doel heeft het schilderij nog beter te laten uitkomen. Zou dat niet aardig zijn voor de mensen om ons heen? Ieder krijgt van ons een eigen lijst: Anne is de eerste op de lijst van beste Anne´s en Koert is favoriet voor de verkiezing van beste Koert aller tijden. Ieder is kanshebber en winnaar. Het gaat ook om hem of haar helemaal, om niemand anders. Met al zijn of haar kwaliteiten. Die zouden we er onder kunnen zetten. Wie die ander voor ons is, wat iemand voor mij betekent.

Dat betekent wel dat iedereen een aantal lijstjes kan maken. Wel, misschien niet eens zo gek. Mensen die hier aardigheid in hebben zouden er een kwartetspel van kunnen maken. Een aantal kaarten met vrienden, met familieleden, met collega´s, etc. Het aardige van het maken en spelen van een dergelijk spel is dat je het er ook nog eens over hebt waarom iemand bovenaan zijn eigen lijstje staat, wat u voor hem of haar gemaakt hebt. En mogelijk hoort u waarom u de topper van uw eigen lijst bent. Iets beter kan ik u niet wensen voor 2005.