Je gaat het zien als je er naar kijkt

Binnen tien minuten kreeg hij voor elkaar dat zij deden wat ze absoluut niet van plan waren geweest die ochtend. Het was een symposium in Den Haag over kwaliteit van management, waar meer dan 800 mensen in een grote zaal neergestreken waren. Binnen tien minuten stonden de honderden keurige managers en staffunctionarissen luid applaudisserend, met hun voeten stampend op de vloer, lang zal ze leven te zingen voor een onbekende dame op het podium, die dat weekend jarig zou zijn.

De spreker was Ben Tiggelaar, auteur van het recent verschenen boek Doen! De dame op het podium kende ongetwijfeld slechts enkele mensen van degenen die haar toezongen, ze zat daarvoor zelf in het publiek. Maar ondanks dat ze werd toegezongen door onbekenden en ondanks het feit dat ze werd toegezongen op instructie, genoot ze zichtbaar.

Het feestelijke enthousiasme van die ochtend zong de hele dag door. De positieve uitstraling bij dit symposium voor profit- en non-profitinstellingen leek hemelsbreed te verschillen van de wat zorgelijke en genuanceerde bijeenkomsten die ik gewend ben binnen de zorgsector. Nu komt er ontegenzeggelijk veel leed voor binnen ons vak, het wel en wee van een potje HAK in een bedrijfsketen laat zich moeilijk vergelijken met een patiënt die via de huisarts en de polikliniek uiteindelijk opgenomen moet worden in verband met een ernstige depressie.

Nu zijn hulpverleners niet altijd tobberige mensen die hun dag vullen met het luisteren naar klachten en problemen. Ook binnen de hulpverlening is oog voor het belang van op een positieve wijze in het leven staan. In gesprekstherapieën wordt geregeld gebruik gemaakt van herlabelen waardoor mensen op een andere manier naar zichzelf leren kijken. Wie teleurgesteld en somber is ziet zichzelf als een half leeg glas. De aandacht is gericht op alles wat hij niet heeft of kan. Wie naar zijn mogelijkheden kijkt en naar wat hij wel heeft gaat zien dat het glas halfvol is. Wie dat ziet ervaart het verschil. Herlabeling is een werkvorm binnen de cognitieve gedragstherapie.

Die focus op de gezonde kanten en de kracht van mensen wordt ook benoemd vanuit de seksespecifieke hulpverlening. Vanuit deze hoek van hulpverlening werd een oefening ontwikkeld, waar ik recent nog gebruik van heb gemaakt. Het is een methode waarin mensen gevraagd wordt dagelijks één ding te formuleren en op te schrijven waarover ze trots zijn geweest op zichzelf die dag. De bedoeling is dat te doen zonder het aan te vullen met tobberige of kritische gedachten, in de zin van: ik weet niet of het wel echt goed was of iets dergelijks.

Nu is het helemaal niet zo gemakkelijk om positief naar jezelf te kijken. Een sociotherapeute merkte laatst op dat in deeltijdgroepen de cliënten bij zelfgeschreven evaluaties vaak de meeste moeite hadden met het noteren van de punten waarover ze tevreden waren en zichzelf konden complimenteren. Vaak pas tegen het einde van de behandeling waren ze in staat meer hierover op te schrijven.

Ook positief zijn naar anderen is van belang. Het aardige is dat het voor het effect weinig uitmaakt of gemeend is of niet. Dat laatste lijkt verrassend. Dat een oprecht compliment plezierig is, dat is voor de hand liggend. Maar iemand die zich overdreven complimenteus uit is een slijmerd, en daar houden mensen toch niet van? Dit laatste is niet waar. Uit onderzoek van Roos Vonk blijkt dat ook slijmgedrag mensen een goed gevoel geeft.

Ze schrijft ergens: hoewel buitenstaanders slijmgedrag altijd direct herkennen, is degene die ’beslijmd’ wordt, geneigd de slijmerd geloofwaardig en aardig te vinden. Zelfs als mensen twijfelen of complimenten wel gemeend zijn, blijken ze effect te hebben. Het geeft een goed gevoel als mensen aardige dingen over ons zeggen, kritische gedachten over de oprechtheid van het compliment nemen dat niet weg.

Nu zou je het benauwd kunnen krijgen van zoveel positiviteit. Complimenteren, slijmen en je goed voelen, je zou er chagrijnig van kunnen worden. Wel, laat het maar rustig gebeuren. Jing Zhou deed onderzoek aan de Rice University en ontdekte dat niet ontspanning maar een slecht humeur goed is voor creativiteit. De mensen die zich gespannen en ongelukkig voelden bleken meer creatief te zijn in hun werk dan hun opgewekte collega´s. Dat geldt vooral als ze in een werkomgeving verkeren waarin creativiteit wordt gewaardeerd en ze zich bewust zijn van hun emoties. Iemand die humeurig is broedt gewoon een ei uit.

Kijk, zo kun je slijmen of chagrijnig gedrag herlabelen en ga je van ze lang zal ze leven letten op de positieve kanten. Cruijf zou het er zo instampen: Je gaat het zien als je er naar kijkt.