Prikacties in de gezondheidszorg

Vrijdag verliet ik de Konmar zonder iets gekocht te hebben, ik had slechts een getal gescoord. Met Kwik Fit snelheid en gemak was het cholesterolgehalte in mijn bloed bepaald op een waarde van 4.2. De opstelling in de supermarkt was eenvoudig. In de vrijzone na de kassa’s – waar de mensen hun met cholesterolkillers gevulde winkelkarren richting de parkeerplaats duwen – was een kleine tafel geplaatst, met daarachter twee dames. Gehuld in vertrouwde witte jassen, de handen verborgen onder een dun rubber laagje en een stapeltje folders met uitleg en adviezen voor het grijpen, prikten deze verpleegkundigen vanaf tien uur die ochtend ieder die daar behoefte aan had.

Deze prikactie maakte onderdeel uit van een campagne van de Nederlandse Hartstichting om de aandacht te vestigen op cholesterol, een belangrijke risicofactor voor het krijgen van hart- en vaatziekten. De afgelopen weken bezochten medewerkers van de hartstichting talloze supermarkten door heel Nederland in het kader van deze Nationale Cholesteroltest. Wanneer na het invullen van een lijstje met tien korte vragen blijkt dat er een verhoogd risico is kan ter plekke met behulp van een vingerprik het cholesterolgehalte in het bloed worden bepaald. Uiteraard wordt dit onderzoek afgerond met een passend advies.

Hiermee heeft de Hartstichting een nieuwe markt aangeboord. En het is een groeimarkt, want de vraag van deelnemende supermarkten bleek groter dan verwacht, de actie zelf werd met enkele weken verlengd. En er zijn meer van dergelijke initiatieven. Zo konden bezoekers van de Openbare Bibliotheek in Zeist op 9 november hun bloedglucosewaarde laten bepalen, een prikactie van de diabetesvereniging uit die regio. Gezondheidsonderzoek in bibliotheek, supermarkt of gewoon thuis.

Want u kunt ook thuis gaan meten. Op de site van Health Check wordt aangekondigd dat binnenkort een bloeddrukmeter en cholesteroltest online aangeschaft kunnen worden. Ooit lag in het medicijnkastje slechts een thermometer, welke met de weegschaal elders in huis het volledige instrumentarium vormde in de handen van leken. Dat wordt nu aangevuld met zwangerschapstesten, bloeddrukmeters, cholesteroltesten, etc.

Het tij lijkt niet te keren, maar sommigen zijn van mening dat deze vloed aan nieuwe mogelijkheden moet worden ingedamd. De belangrijkste reden die ik gehoord heb is dat een niet-medicus niet in staat is om adequaat te beoordelen wat de betekenis is van een bepaalde score, met alle risico’s van dien. Metingen moeten verricht worden door daarvoor opgeleide medici, zoals huisartsen, en niet in supermarkten, buurtcentra of bij pompstations worden aangeboden. Bandenspanning controleren en bloeddrukmetingen zijn daarvoor te verschillend. Cholesterolgehalte is geen oliepeil.

En ongetwijfeld zijn er mensen die met dergelijke metingen en onderzoeken aan de haal gaan. Perfectionisten zullen zich suf meten en gaan zweten voor de mooiste waarden, angstige mensen zullen als een hypochonder reageren op licht afwijkende uitslagen of dwangmatig zich afvragen of ze wel goed gemeten hebben. Sombere mensen zullen in de scores hun kijk op zichzelf bevestigd zien, terwijl de trouwe MacDonald bezoeker gelaten de meetpalen en testtafels voorbij sjokt.

Maar moet het daarom niet doorgaan? Misbruik heft een goed gebruik niet op. Voor veel mensen zijn dergelijke laagdrempelige metingen een welkome aanvulling op het zorgaanbod. Het is een logisch vervolg op de toename in openheid met betrekking tot diagnosestelling en behandeling, zoals geregeld in de Wet op de geneeskundige behandelovereenkomst. Ook het internet draagt bij aan de toegenomen openheid. Regelmatig wordt ik verrast door mensen die op het net informatie hebben opgezocht met betrekking tot hun klacht of de behandelmogelijkheden. Etenswaren zijn voorzien van labels waarin de aanwezige vitamines, vetten, koolhydraten, kleurstoffen en E-nummers worden vermeld. In voorlichtingscampagnes van de overheid gericht op preventie wordt geregeld aandacht gevraagd voor een gezonde leefstijl.

Uit dit alles blijkt een versterking van de rol van burgers, gezond of ziek, in het omgaan met hun lichamelijke en psychische gezondheid. Uit onderzoek is bekend dat mensen die te maken krijgen met stress, ziekte of rampen vooral graag goed geïnformeerd willen zijn. Ondraaglijke onzekerheid kan door zorgvuldige informatie worden verminderd. Ik zie niet in waarom goed geïnformeerd worden niet ook van waarde kan zijn voor mensen voordat ze ziek worden. Wie let op zijn (veranderde) levensstijl kan zo feedback krijgen op het resultaat daarvan.

Wordt het daarmee niet allemaal te duur? Voorkomen is beter dan genezen, en dan geldt ook met betrekking tot te maken onkosten. En mijn verwachting is niet dat iedereen massaal zich wekelijks zal laten meten. Net zoals niet iedereen dagelijks etiketten ontcijferd, op de weegschaal staat of met een thermometer in de weer is. Maar het is plezierig dat dergelijke informatie wel beschikbaar is indien gewenst. Wat dat betreft mag deze prikactie in de gezondheidszorg een vervolg krijgen.