Vakantiegevoel en hersengolven

Hij is weer weg. Die prettige stemming is verdwenen, al na enkele dagen of weken ontstaat het gevoel dat de vakantie ver achter ons ligt. De structuur van werken en eten, naar school gaan en boodschappen doen kost de nodige stress en lijkt haaks te staan op de ritmes van rust en ontspanning tijdens de zomervakantie. Gelukkig hebben we de foto’s nog, zou je bijna verzuchten.

Wat zou het mooi zijn als je die ontspanning kon vasthouden. Wel, dat kan door te leren uw hersengolven te besturen. Door training met behulp van neurofeedback – zo heet die techniek - verbetert uw stemming. Het is bijna te mooi om waar te zijn. Wat echter als sciencefiction klinkt wordt in Groningen uitgevoerd.

Hersencellen communiceren onderling. In de hersenen wordt ons voelen, denken en handelen op elkaar afgestemd. Dat vraagt een zorgvuldige communicatie tussen de hersencellen. Die activiteit van het brein valt te meten met behulp van een EEG, een Electro Encefalogram. Op het hoofd worden elektroden geplakt, met behulp waarvan de hersenactiviteit in kaart wordt gebracht. Die activiteit wordt zichtbaar in regelmatige patronen, golven genoemd.

Neurofeedback, ook wel EEG biofeedback genoemd, kan die golfpatronen beïnvloeden. Dat gaat als volgt. Met behulp van een EEG wordt de hersenactiviteit zichtbaar gemaakt en op een beeldscherm getoond, soms in de vorm van een soort spelletje, zoals een raket die omhoog vliegt of een doolhof. De patiënt wordt aangemoedigd om de raket omhoog te laten vliegen of een uitweg te zoeken in de doolhof. Zonder gebruik te maken van een toetsenbord of muis, uitsluitend met behulp van het brein.

Wanneer in de hersenen zich toevallig een bepaald gewenst golfpatroon voordoet, wordt dit beloond met auditieve of visuele signalen. Bij de spelletjes stijgt de raket en in de doolhof ga je op weg naar de uitgang. Wat zich eerst zomaar voordoet wordt al snel door de hersenen opgepikt en herhaald, wordt kortom geleerd. Zo kunnen hersengolven worden getraind in de gewenste richting.

Deze vorm van leren is minder vreemd dan het lijkt. Ook fietsen wordt zo geleerd. Fietsen vraagt een complexe afstemming van trap- en stuurbewegingen, snelheid en evenwicht. Door te oefenen, met vallen en opstappen, maken de hersenen vanzelf zich het gedrag eigen. Natuurlijk helpt daarbij de vasthoudende steun en aanmoediging van een ouder. Uiteindelijk gaat het fietsproces in de hersenen automatisch, het fietsen zelf blijft uiteraard de nodige inspanning vragen.

Rechtstreeks ingrijpen op de werking van de hersenen is op zich niet vreemd. De werking van antidepressiva berust op het beïnvloeden van de hoeveelheid in de hersenen aanwezige neurotransmitters. Deze neurotransmitters zijn chemische stoffen die verantwoordelijk zijn voor de informatieoverdracht tussen hersencellen. Een depressie gaat vaak samen met een tekort aan bepaalde neurotransmitters, zoals serotonine. Moderne antidepressieve medicijnen trachten dit tekort op te heffen.

De techniek van neurofeedback bestaat al langer, maar krijgt de laatste tijd meer aandacht, onder andere middels een werkgroep bij de vakvereniging van psychologen, het NIP. Er wordt gekeken naar de effecten bij specifieke toepassingsgebieden. Geclaimd wordt dat neurofeedback kan helpen bij pijnklachten, depressies, ADHD, burn-out, angstklachten en een scala aan andere klachten.

Maar voorlopig is het in Nederland een tamelijk onbekende behandelmethode. Wordt de conclusie nu dat het gevoel van ontspanning, van de vakantie, weg is en weg blijft? In 2003 ging de landelijke campagne FLASH van start. FLASH is een acroniem voor Fietsen, Lopen, Actiemomenten, Sport en Huishouden en stimuleert mensen om minimaal vijf dagen in de week minstens een half uur actief te zijn op één van de genoemde gebieden.

Met ingang van deze week richt de overheid zich speciaal op bedrijven om meer faciliteiten te bieden aan werknemers om te bewegen. Dat willen de meeste mensen wel, zo blijkt uit onderzoek. Regelmatig bewegen is goed voor hart en bloedvaten. En het heeft een goed effect op het gevoel van ontspanning. Huishouden zal veel mensen niet direct aanspreken. Maar iedereen heeft fietsen geleerd. En als dat niet wil? Gelukkig hebben we de foto’s nog.