Uw omgeving in kaart gebracht

Na enig speurwerk heb ik het gevonden: Op 1 maart 1653 werd het huwelijk voltrokken tussen Jacob Melles en Anje Ritses. Met deze datum heb ik weer een stukje van de stamboom gevonden. De afgelopen weken heb ik me verdiept in kwartierstaten en parentelen, op zoek naar genealogische gegevens betreffende het voorgeslacht van mijn vrouw en mij.

Ik voeg deze trouwdatum van meer dan 350 jaar geleden toe aan de andere gegevens die ik in het genealogieprogramma Aldfaer verzamel. In de kwartierstaat van onze zoon Bas behoren de stambetovergrootouders Jacob en Anje tot de dertiende generatie. Wanneer later aan tafel mijn vrouw, Bas en ik het hierover hebben realiseren we ons hardop dat, hoewel de namen ver en onbekend klinken, deze Jacob en Anje er mee voor gezorgd hebben dat wij hier met zijn drieën zitten. Dat voelt dan toch weer bijzonder.

Familie. GGZ Friesland vraagt van de patiënt en zijn omgeving dat ze op een actieve manier bij de behandeling betrokken zijn, zo staat te lezen in de recent verspreidde missie en visie. Medewerkers van de GGZ besteden aandacht aan de omgeving van iemand, met name familie en partners, door bijvoorbeeld de heteroanamne (het verhaal van de omgeving) af te nemen, het gezin van herkomst in kaart te brengen en familie en partners waar mogelijk te betrekken bij de behandeling. Er wordt systeemtherapie geboden, behandeling gericht op partners of gezinnen, en men kan deelnemen aan bijvoorbeeld een Biografiegroep.

Bij dit alles kan gebruik gemaakt worden van een genogram, een soort stamboom. Informatie over onderlinge relaties en de kwaliteit daarvan wordt grafisch weergegeven. Daarbij zal vanzelfsprekend geen Jacob of Anje als dertiende generatie in kaart worden gebracht, vaak gaat het om een beeld van drie generaties. Een genogram helpt om inzicht te krijgen in onderlinge relaties of de positie die iemand inneemt en kan helpen bij het ontwikkelen van hypotheses over de klachten of problemen.

Ivan Nagy, een uit Hongarije afkomstige Amerikaans psychiater, ontwikkelde de contextuele theorie, waarbij hij vooral aandacht gaf aan deze onderlinge relaties. De term contextueel wordt in de taalwetenschappen gebruikt om aan te geven dat de betekenis van een woord afhangt van de samenhang of zin (context) waarin het woord wordt gebezigd. Zo wordt ons menszijn ook mee bepaald door zowel de omgeving waarin we staan als ook waarin we zijn opgegroeid.

Sommige relaties hebben de kracht van feiten. Ouders, grootouders en kinderen zijn door een bloedband aan elkaar verbonden. Dit is een niet te breken verbinding, er bestaan geen ex-ouders of ex-kinderen. Andere relaties, zoals van partners, vrienden, collega’s of werkgevers-werknemers zijn wel tweezijdig gestart, en zijn te breken. In deze relaties hoort geven en nemen in balans te zijn, terwijl bij ouder-kind relaties dit meer asymmetrisch is: de ouder zal vooral geven en het kind ontvangen.

Een centraal gehanteerde term is loyaliteit, waarbij Nagy horizontale loyaliteiten tussen vrienden, collega’s etc, onderscheidt van verticale loyaliteiten tussen grootouders, ouders en kinderen. Loyaliteit verwijst naar trouw in aangegane verplichtingen. Ouders zijn verplicht goed voor hun kinderen te zorgen, plichten tussen vrienden of collega’s berusten meer op wederkerigheid.

In de ontwikkeling van een kind naar een volwassene die zelf kinderen krijgt spelen deze loyaliteiten steeds door. Soms botsen verticale en horizontale loyaliteiten, bijvoorbeeld wanneer iemand het huis uitgaat en een relatie begint. Soms werken verticale loyaliteiten lang door, bijvoorbeeld wanneer je als ouder iets goed wilt maken ten opzichte van je kind van wat je zelf tekort gekomen bent. Wanneer het tot een scheiding komt worden kinderen vaak voor onmogelijke keuzes geplaatst, omdat ze niet anders dan loyaal kunnen zijn naar beide ouders. En wanneer groot geworden kinderen het huis uitgaan of ouders overlijden, een positie opnieuw bepaald of een erfenis verdeeld moet worden, steeds zijn herkenbaar de verschillende loyaliteiten.

Waar liggen uw loyaliteiten? Het zou aardig zijn om eens in kaart te brengen wie uw voorouders zijn, wat u hen verschuldigd bent. En dan verder te gaan om te zien waar uw horizontale loyaliteiten liggen, en wat die betekenen voor u. Waar liggen de conflicten tussen de horizontale en verticale loyaliteiten? Dat heeft zeker waarde voor u. Want door hiernaar te speuren brengt u ook uzelf in kaart.