Hebt u last van uw doelen ?

Ik praat graag met andere mensen over wat hen dwars zit, want ik hou van mijn vak. Niet dat ik geen problemen ken, maar in mijn werk beperk ik me tot andermans kwalen, want alleen daar word ik voor betaald.

Al in de eerste ontmoeting met een ander en zijn problematiek, in de hulpverlening een intake genoemd, staat het probleem centraal. In deze professionele kennismaking is de aandacht van de hulpverlener vooral gericht op het disfunctioneren. Op basis van een inventarisatie van de aard en het beloop van de klachten wordt een hypothese gevormd over wat er aan de hand is, de diagnose. Soms heeft deze diagnose een voorlopig karakter en zal nader onderzoek moeten uitwijzen wat het probleem is. Want daar gaat het in eerste instantie om: wat is het probleem? Als je dat weet, kun je er wat aan doen. Het doel is immers helder: het probleem moet weg.

Wie last heeft van buikklachten, gaat naar de huisarts. Deze doet onderzoek, er volgt een verwijzing en de blinde darm wordt verwijderd. Daarmee zijn de klachten verdwenen, wat ook de bedoeling was van het bezoek aan de huisarts.

In dit voorbeeld zijn twee zaken duidelijk: voor de persoon in kwestie waren de buikklachten zodanig dat deze niet (langer) toegeschreven konden worden aan een buikgriep, of te zwaar getafeld hebben, en kregen de klachten een onbegrepen karakter. Door naar een huisarts of internist te gaan konden aard en oorzaak van de klachten worden bepaald.

In de tweede plaats wordt in dit voorbeeld duidelijk dat degene die het betrof zelf niet bij machte was om het probleem te verhelpen, en dus aangewezen was op de hulp van een ander: een chirurg (en anderen) om de operatie uit te voeren. Eind goed, al goed.

Problemen en doelen lijken bij elkaar te horen als kop en munt van een geldstuk. Wie eenzaamheid als probleem ervaart, wil contact maken met anderen. Bij klachten over te dik worden is het doel afvallen. En het aanbrengen van rust is de doelstelling wanneer er van overbelasting sprake is. De een zal het probleem benoemen, de ander het doel. Zo lijkt het als het opgooien van een munt, het is maar net wat boven komt, probleem of doel.

Kunnen mensen even gemakkelijk problemen noemen als doelen stellen? Ieder kan voor zichzelf de proef op de som nemen. Voor het volgende experiment is niet meer nodig dan enige minuten van uw tijd en wat aandacht. Eventueel pen en papier. Noem (of schrijf) een paar problemen op die op dit moment in uw leven aanwezig zijn. Koppel vervolgens aan elk probleem een doel, in de vorm van een zin die begint met: Ik wil. Velen zullen ontdekken dat het benoemen van problemen gemakkelijker gaat dan het stellen van de bijbehorende doelen.

Dat komt omdat het formuleren van een doel een andere uitwerking heeft dan het noemen van een probleem. Het noemen van een probleem legt het accent op hoe het nu is, het zet niet in beweging.

Wanneer daarentegen het doel wordt benoemd, wordt de blik op de toekomst gericht, op wat iemand bereiken wil. Het formuleren van een doel nodigt uit om te zeggen hoe of wanneer dat doel bereikt moet worden. Ook wordt duidelijk wat iemand er zelf aan wil of kan doen, en waar de hulp van een ander gewenst is. Dit is niet anders op het moment dat mensen zich bij een hulpverlener melden. Ook dan kan het de nodige moeite kosten om een of enkele doelen te stellen. Vaak zijn het algemeen geformuleerde doelen, in de zin van de klachten af willen.

Klachten en problemen, we hebben er last van. Maar eigenlijk zouden we het muntje eens om moeten keren: we hebben last van doelen. Het stellen van doelen, echte doelen kost ons de nodige moeite. Dat neemt niet weg dat het wel boeiend is. In het begin werd gesteld dat een intake een professionele kennismaking is gericht op de klachten van de ander. Het is waardevol als het daartoe niet beperkt blijft. Om te weten wat de ander wil bereiken kan het beste naar zijn doelen gevraagd worden.

Waarom vinden mensen het lastig doelen te formuleren en krijgt het praten over problemen vaak alle aandacht ? Misschien wel omdat praten over problemen precies dat bewerkt wat het kost. Het kost tijd en het geeft tijd. Problemen en het praten over problemen, geven tijd. Tijd om te zoeken naar de beste formulering van het doel, om nog even dat uit te stellen wat vaak moeilijk is: op weg gaan naar verandering.