Alles heeft zijn tijd

Dit jaar zat bij ons een kerstboom in de zak van Sinterklaas. Nou ja, bijna dan. Hij paste er net niet in. Terwijl op zaterdagavond 6 december in huis de zak langzaam werd uitgepakt, stond inmiddels in de schuur de kerstboom te acclimatiseren. De verkoper had gezegd dat hij niet direct in de warmte mocht, en dit advies voorkwam dat de boom in of naast de zak was beland. De rust tussen hoogtepunten in een jaar lijkt weg te zijn, met name in de decembermaand. Terwijl snippers pakpapier en vertrapte pepernoten de vloer nog kleuren wordt de boom alweer opgetuigd met licht en glanzende ballen. Al met al een hele drukte. Jaren geleden kreeg ik een ansichtkaart met daarop de tekst: druk, druk ,druk, het valt niet mee om man te zijn in de jaren negentig. Voor het gevoel heb ik nog steeds tijd tekort.

De beleving van tijd is niet stabiel en wordt beïnvloed door stemming en leeftijd. Bij plezierige activiteiten vliegt de tijd, terwijl de seconden eindeloos traag voorbij kruipen bij nare situaties. Dit valt deels te verklaren doordat bij prettige gebeurtenissen de tijd vergeten wordt en dan al veel verder blijkt te zijn. Wanneer daarentegen na een ongeval elke seconde telt lijken de maximaal 15 minuten aanrijtijd van de ambulance een eeuwigheid te duren.

Soms kan tijd ons bang of onrustig maken. Verveling kan toeslaan en soms gaan mensen de tijd doden, iets onbeduidends doen om een wachttijd te overbruggen.

De perceptie van tijd verandert ook bij het ouder worden. Voor een kind in het basisonderwijs is een periode van tien jaar groter dan hijzelf en overstijgt zijn eigen leven. Wie met pensioen gaat heeft al meerdere decennia verzameld.

Vergelijk het maar met de beleving van geld. Terwijl voor een kind een briefje van 20 euro een heus kapitaal betekent zal het voor de meeste volwassenen gezien worden als slechts wat boodschappengeld. Ook tijd is onderhevig aan inflatieprocessen, waardoor het leven sneller lijkt te gaan als je ouder wordt.

Bij reizen en vakanties gebeurt er wat met de tijdsbeleving. Zo hebben veel mensen de ervaring dat de terugreis sneller lijkt te gaan dan de heenreis. En de eerste helft van de vakantie verloopt trager dan de tweede helft, die is zomaar om. Mogelijk dat ook hier een zelfde fenomeen geldt als bij de veranderende waarneming van tijd bij het ouder worden, namelijk dat kennis en ervaring van tijd de beleving ervan versnelt.

Tot nu toe ging het over de tijd waar we ons bewust van zijn. Deze tijdsbeleving bij wakker zijn is van een andere orde dan bij het slapen. De feitelijke lengte van een droom komt vaak niet overeen met de beleving door de dromer: in soms een zeer kort tijdsbestek kan geweldig veel beleefd worden.

Tijdsbeleving kan ook beïnvloed worden door bepaalde ziekten. Kinderen met adhd hebben  vaak een verstoorde tijdsbeleving. De tijd die ergens voor nodig is wordt door hen te kort ingeschat, met als gevolg dat ze taken niet afmaken of te laat komen.

Ook bij mensen die als gevolg van ernstige traumatische ervaringen in de kindertijd een dissociatieve identiteitsstoornis (dis) hebben ontwikkeld is de beleving van tijd in de war. Kenmerkend bij hen is de amnesie of het geheugenverlies waardoor ze grote  stukken tijd kwijt zijn, vaak al van jongs af aan.

En bij mensen met een depressie lijkt de klok ‘s ochtends wel stil te staan. Dit hangt samen met de dagschommeling die kenmerkend is bij een depressie, wat inhoudt dat veelal de stemming ’s ochtends het slechtst is en pas in de loop van de middag of het begin van de avond iets verbetert.

Tijd, je kunt er niet aan ontsnappen en je kunt er niet vrij over beschikken. Wie veel wensen heeft in het leven zal meer tijd tekort komen dan wie met minder tevreden is. En dan komt tijd voor rust of bezinning gemakkelijk in het gedrang. Ik moet nodig het kerstmenu gaan samenstellen, waarbij alles natuurlijk tot in de puntjes verzorgd zal zijn.

O ja, ik moet ook niet vergeten om vast een vuurwerkpakket te bestellen. Ondertussen gaat het vuur in de openhaard bijna uit. Ik heb geen tijd gehad om ervan te genieten. De kerstboom staat er, maar ik heb er nog nauwelijks naar gekeken. Alles in het leven heeft tijd nodig, maar niet alles kan, en zeker niet tegelijk. Er is een tijd om te lachen en een tijd om te huilen, een tijd om te trouwen en een tijd om te rouwen. Een tijd om sinterklaas te vieren en een tijd voor kerst. Alles op zijn tijd, dan is het goed.