Onzekerheid wordt niet volledig vergoed

De reisverzekering heeft alles vergoed. Tijdens een zwem- en klautertocht door de bergstroom in de Sarakini-kloof in Griekenland raakte mijn horloge beschadigd: knopje eraf, vocht erin, bandje kapot. De kosten na reparatie ( €27,10) werden uitbetaald door de verzekering. Helaas, financieel kan de reisverzekering niet uit, de premie is een veelvoud van het bedrag dat ik vergoed heb gekregen. Maar emotioneel is het geweldig, ik had me geen zorgen hoeven maken, ik was tegen alles verzekerd.

Schade aan of verlies van bagage, het wordt vergoed. Schipbreuk of noodlanding, ziekte of invaliditeit, ja zelfs het overlijden van de verzekerde(n),  het was allemaal goed verzekerd. Alleen, het leven van deze verzekerde(n) werd niet met geld gekocht of kan met geld worden vergoed. Een goede reisverzekering wuift financiële zorgen weg, maar talloze andere blijven bestaan. Zorgen maken is als mobiel bellen, het kan altijd en overal.

Als we letten op het gebruik in de Nederlandse taal  lijken woorden als onzeker of onzekerheid veelal in negatieve zin voor te komen. Onzekerheid is ondraaglijk, moordend, het werkt verlammend, je wordt er gek van. Veel minder vaak zal gesproken worden van onzekerheid in termen van prettig, uitnodigend, opwindend of iets dergelijks. Is onzekerheid altijd negatief?

Onzekerheid houdt in dat je ergens niet zeker van bent. Zo geformuleerd lijkt het wel mee te vallen. Als iemand niet zeker weet of het volgende week gaat regenen zal dat weinig zorgen geven. Tenzij je van de regen afhankelijk bent, er al weken naar uitkijkt en ’s avonds zit te rekenen of je dit jaar nog wel rond komt.

Onzekerheid kan zeer heftig zijn. Wanneer er onbeantwoorde vragen zijn over het lot van familie, vrienden of een geliefde, kunnen deze tot gevoelens van moordende en ondraaglijke onzekerheid leiden. Dan wordt  duidelijk dat onzekerheid meer is dan een kennistekort, maar vaak gepaard gaat met angst, een gevoel van controleverlies, van machteloosheid, onveiligheid.

Gevoelens van onveiligheid worden bij ieder geactiveerd na een extreme, ingrijpende gebeurtenis. Voor sommigen geldt dat ze met gevoelens van onveiligheid werden grootgebracht, soms werd het erin geslagen. De indruk die dat achterlaat is later zelfs voor anderen zichtbaar: dergelijke kinderen hebben niet ervaren of geleerd zichzelf als waardevol te zien of op anderen te vertrouwen.

Onzekerheid kan ook de vorm aannemen van een ziekte of psychische problematiek. Bij depressies of angststoornissen kan onzekerheid een van de symptomen zijn. Bij een goede en geslaagde behandeling verdwijnen de extreme gevoelens van angstige twijfel of onzekerheid.

Soms lijkt onzekerheid structureel verbonden te zijn met iemand, zoals bij mensen met een afhankelijke of vermijdende persoonlijkheidsstoornis. De behandeling van dergelijke klachten en gedrag is vaak intensief en langdurend, maar geleidelijk kunnen mensen leren meer te vertrouwen, op zichzelf en op anderen. Echter, net als een verzekering kan een behandeling niet alles vergoeden wat ooit kapot ging of gestolen werd.

Onzekerheid is ten diepste iets wat ieder mens kent. Onzekerheid betekent vragen hebben. Soms vragen die maar door je hoofd blijven spoken, waarop je geen antwoord weet of krijgt. Het nadenken over wie wij zijn, over het leven of juist over de dood of misschien over het leven na de dood, het zijn allemaal vragen, grote vragen.

Maar ook dichterbij: waarom laat Jacob niets van zich horen, waarom keek Joke zo raar naar mij, raak ik mijn werk kwijt en kan ik dan ander werk vinden, hoe zou het met die zieke collega gaan, zou het nog goed komen met mijn relatie? Veel vragen blijven onbeantwoord, ook al zoeken we wel naar de antwoorden. Sommigen mensen vinden antwoorden in het geloof in hun God. Voor anderen geeft dat juist weer nieuwe vragen en onzekerheden, en zij bedenken weer andere antwoorden.

Onzekerheid wordt niet gemakkelijk getoond of verteld, waarbij mannen het er vaak nog wat slechter afbrengen dan vrouwen. Zoals ooit in een cabaret werd verwoord: een man rijdt liever twee uur rondjes dan de weg te vragen en daarmee zijn onzekerheid te tonen. Terwijl het uitkomen voor je gevoelens van onzekerheid zo belangrijk is.

Blijk geven van onzekerheid is moedig, kan het contact met een ander verdiepen en is vaak het begin van een antwoord. Wie dat niet doet en roept van alles zeker te zijn, blijft eenzaam en overschreeuwt eigen onzekerheden. En als iemand nou werkelijk van alles zeker is, geen vragen heeft of onzekerheid kent? Het is de dood in de pot, wanneer er geen vragen meer zijn staat het water stil en na verloop van tijd gaat het stinken.